Pandeminin başladığı günlerden bu yana en çok merak edilen konuların başında Covid-19 aşısı geliyor. Vaka sayılarının artmasından endişe edilirken, umutlar aşıya bağlanmış durumda…
Yoğun Bakım Uzmanı Prof. Dr. Müslüm Çiçek ile aşı çalışmalarının aşamalarını, geliştirilme sürelerini ve Covid-19 aşısıyla ilgili son gelişmeleri konuştuk…
Prof. Dr. Müslüm Çiçek
– Aşı nedir?
Hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak amacıyla insan veya hayvan vücuduna verilen, zayıflatılmış hastalık virüsü, hastalık etkeninin parçaları veya salgıları ile oluşturulan çözeltidir. Mikroplar veya virüslerce oluşturulan hastalıklara karşı vücut, bağışıklık sistemi ile yanıt verir. Bağışıklık sisteminin hastalık etkeni vücuda girmeden, yani hastalık gelişmeden etkeni tanıması ve onu yenecek yanıt geliştirmesi (gerekli antikoru üretmesi) aşılamanın temel ilkesidir.
– Aşı çalışmaları nasıl yapılır?
Aşı geliştirme çalışmalarında ilk olarak laboratuvar çalışmaları yapılır. Laboratuvarda yapılan çalışmalarda olumlu ve tutarlı sonuçlar alınması halinde sonraki aşamalara geçilir. Faz 1 aşamasında az sayıda gönüllü sağlıklı insan üzerinde denenir. Aşının güvenli olup olmadığı ve olası yan etkileri araştırılır. Daha sonra Faz 2'de 100'den fazla insan üzerinde, son olarak Faz 3'de ise birkaç bin denek üzerinde uygulandıktan sonra kabul edilebilir. Daha sonra tescil öncesi ve tescil süreçleri tamamlandıktan sonra kullanıma hazır hale gelir. Genellikle bütün bu süreçlerin tamamlanıp aşının kullanılmaya başlanması yıllar sürebilir.
– Tarihte aşıların geliştirilmesi ne kadar sürmüştür?
Kızamık aşısı 9 yıl, kızamıkçık aşısı 7 yıl, grip aşısı 14 yıl ve tetanos aşısı 40 yılda geliştirilmiştir. Günümüzde kullanılan diğer aşıların geliştirilmesinin de yıllar sürdüğü düşünüldüğünde Covid-19'a karşı geliştirilecek aşı sürecinin kolay olmayacağı aşikardır. Bütün dünyada ülke yönetimlerinin de desteği ile umarız en kısa sürede aşı geliştirilecektir.
– Covid-19 aşı çalışmaları hangi aşamada?
Dünya Sağlık Örgütü tarafından dünyada 135 aşı çalışmasının devam ettiği bildirilmektedir. Bu aşılardan ancak az sayıda aşı adayı insanlarda gönüllüler üzerinde denenmeye başlanmıştır. Özellikle İngiltere, ABD, Çin, Rusya, Japonya ve Avustralya gibi ülkelerden gelen umut verici çalışmalar vardır.
Bu yılın sonunda veya 2021 başında bazı aşıların uygulanmaya başlayabileceği bildirilmektedir. Belki de bütün bu çalışmalara rağmen aşı geliştirilmesi yıllar sürebilir veya aşı bulunamayabilir. Bu nedenle maske takma, sosyal mesafe ve temizlik kurallarına titizlikle uymaya devam ederek “yeni normale” alışmak zorundayız.
