Yıllık ücretli izin süreleri İş Kanunu’nda belirlenmiştir. Bu konudaki kanun maddesi nisbi emredici hukuk kuralı şeklindedir. Yani bir alt sınır vardır, fakat bir üst sınır yoktur. Kanunda belirlenen izin sürelerini kullanabilmenin temel koşulu o işyerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır.
14 günden az olmaz
Bazen işverenler bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans izin kullandırır. Bu tamamen işverenin inisiyatifinde olan bir konu. İş Kanunumuz’a göre; 1 yıldan 5 yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden, 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışmış işçiye 20 günden, 15 yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez. Bu süreler asgari sürelerdir. İşveren isterse hedefi tutturan işçiye ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izin belirlenebilir. 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez.
Tamamı mı yoksa parça parça mı?
İşçilerin işyerleriyle anlaşmazlık yaşadığı bir konu da izinlerin ne zaman, ne şekilde kullanılacağı konusu. Bu konudaki karar yetkisi kural olarak işverene aittir. Çalışanın itirazı sonucu değiştirmez. Fakat işverenin bu yöndeki yönetim hakkı ancak yıllık iznin tamamını kullandıracaksa mümkün.
Eğer yıllık izni parçalara bölmek istiyorsa işçiden onay alması gerekiyor. Dolayısıyla işveren parçalara bölmek istediğinde çalışan bir bölümünü kendisine uygun zamanda kullanmaya işvereni zorlayabilecektir. Konuyu bu şekilde bilmeyen çalışanlar işverenleriyle anlaşmazlık yaşayabiliyor.
Bununla birlikte yıllık izinlerin bütün olarak kullandırılması esas. Yıllık iznin bölünebilmesi ancak işçi ile işverenin anlaşması halinde mümkün. Örneğin işveren yıllık izninin 10 gününü şubatta kalan 4 gününü temmuzda kullanabilirsin diyemiyor. Tek taraflı karar verecekse, iznin 14 gününü de kullandırmak zorunda. Ancak işçi ile işveren anlaşırsa iznin bir parçası 10 günden az olmamak üzere, hak edilen yıllık izin süresi bölünebiliyor. Bu da işçinin bölmeye onay vermesiyle birlikte yıllık iznini kullanacağı dönemleri belirlemesine imkan tanıyor.
Önceki çalışma kaybolur mu?
Yıllık izne hak kazanma ve hak kazanılacak sürenin hesabında işverenin aynı veya değişik işyerlerinde aralıklı geçen sürelerin birleştirilmesi yıllardan beri tartışma konusuydu. İşçi işverenin işyerinden ayrıldıktan bir süre sonra tekrar aynı işverenin yanında çalışmaya başlarsa, önceki hizmet süresinin, yeni çalışmaya başladığı süreye dahil edilip edilmeyeceği net belirlenmemişti.
Yargıtay...
Yargıtay yakın tarihli bir kararında önceki görüşlerini değiştirerek, önceki dönemin, hak kazanılacak yıllık izin süresinin hesabında muhakkak dikkate alınacağını belirtti.
Yargıtay’ın kararına göre; “Aralıklı çalışmalarda önceki fesih sebebi feshe bağlı alacaklar bakımından etkili ise de hizmet süresi hesabının her iki çalışmanın birleştirilerek yapılması, ... yıllık iznin buna göre hesaplanması gerekirken, ikinci dönem çalışmasının başlangıcı dikkate alınarak son yıllık izin ücretini kazanmadığının kabulü” hatalıdır.
